PRISMA IMPLEMENTATIESTUDIE

In 2012 is een driejarige implementatiestudie gestart waarbij het PRISMA programma op verschillende niveau´s is geëvalueerd; op patiëntniveau, trainersniveau en zorggroepniveau met oog voor proces- en uitkomstindicatoren. Hierbij was de onderzoeksvraag: Wat is nodig om PRISMA succesvol te implementeren in de eerstelijns zorg, zodat de beoogde positieve effecten op zelfmanagement en gezondheidsuitkomsten bij patiënten kunnen worden bereikt? Er zijn 299 patiënten die deelname aan PRISMA in 7 zorggroepen in Nederland een jaar lang gevolgd. Er zijn 75 trainers ondervraagd, 50 praktijkobservaties zijn geanalyseerd en de implementatie bij de 7 zorggroepen is geëvalueerd.

PRISMA creëert de voorwaarden voor zelfmanagement

PRISMA is ontwikkeld om de voorwaarden te creëren om mensen eigen keuzes te laten maken op het gebied van leefstijl en omgang met ziekte. Deze voorwaarden liggen op het gebied van kennis en vaardigheden, op het leren omgaan met emoties en het hebben van zelfvertrouwen.

PRISMA wordt hoog gewaardeerd (8,2 rapportcijfer) en voorziet 25% van de doelgroep in een educatie behoefte. Het uitgangspunt zelf expert te willen worden over de eigen ziekte past de deelnemers goed voor de cursus, maar nog beter na de cursus.

PRISMA heeft invloed op de ziekte cognities, deelnemer krijgen een coherenter beeld over de ernst van de ziekte en de eigen invloed. Ook krijgen ze meer kennis en inzicht. Ze weten vaker hun eigen medische waarden te benoemen. 90% van de deelnemers heeft een doelstelling op het gebied van 1 van de risicofactoren rond diabetes 3 maanden na de cursus.

Mensen die de cursus hebben gevolgd geven aan zich vaker aan een dieet te houden, meer te bewegen, vaker hun voeten te controleren en vaker aan zelfcontrole te doen (bij insulinegebruik). De uitgangswaarden voor HbA1c en bloeddruk blijken al goed op baseline, daar worden net als op BMI geen significante veranderingen in gezien.

PRISMA voorziet in de behoefte om aan de slag te gaan met een eigen doelstelling. Cognities over de ziekte veranderen en het gedrag verandert. De volgende stap is het begeleiden van deze positieve verandering in de spreekkamer na PRISMA, om de goede medische waarden te behouden of desgewenst te verbeteren.

De PRISMA trainers zijn enthousiast voor de patiënt maar ook voor zichzelf

Het PRISMA programma wordt positief beoordeeld door de hulpverleners die erin getraind zijn. Zowel de inhoud als de vorm worden voor de patiënt positief beoordeeld. Maar ook de trainer zelf worden duidelijke voordelen benoemd, zoals persoonlijke ontwikkeling, leuk en afwisselend om te doen, beter contact met de patiënten en betere samenwerking met andere hulpverleners. Daarnaast sterkt PRISMA het vertrouwen in eigen kunnen van de trainer. Hoe vaker de cursus wordt gegeven hoe groter dit vertrouwen in eigen kunnen. Dit heeft positieve invloed op de verwachtingen die de trainer heeft over de uitvoering en over de uitkomsten bij patiënten. De barrières die primair invloed hebben op de trainer liggen voornamelijk op het gebied van tijdsinvestering. Mogelijk zien de meeste trainers PRISMA als extra en niet als vervanging van consulten.

Kwaliteitsborging

De PRISMA trainers blijken goed in staat te zijn om de deelnemers aan het woord te laten, zoals bedoeld. De PRISMA trainers scoren aanzienlijk hoger dan de DESMOND trainers in 2008. De huidige train-de-trainercursus lijkt trainers hier voldoende op voor te bereiden. Uit de evaluaties over de train-de-trainercursus komt naar voren dat de deelnemers positief zijn over de inhoud en vorm van de training, aangeven veel te hebben geleerd en zichzelf de cursus zien geven. Vooral het zelf oefenen met de methodiek en het ontvangen van feedback worden als positieve punten van de training benoemd. De training helpt de hulpverleners de vragen zo te stellen dat de deelnemers zelf het woord nemen. Het minder aan het woord zijn heeft geen consequenties voor het percentage van de inhoud wat wordt besproken.

PRISMA is uniek in Nederland vanwege de kwaliteitsborging in de vorm van een combinatie van een train-de-trainercursus en een observatie in de eigen praktijk. Deze combinatie heeft voordelen voor zowel de trainer als het programma. Door het doen van de observaties wordt de kwaliteit geborgd van de patiëntencursus en de train-de-trainercursus continu geëvalueerd en verbeterd.

PRISMA is implementeerbaar door iedere enthousiaste zorggroep

Succesvol implementeren lijkt een combinatie tussen succesfactoren op het gebied van draagvlak, financiering en coördinatie. Enthousiasme is een belangrijke helpende factor op alle 3 de gebieden. Enthousiasme bij de zorggroep, bij de trainers en bij de verwijzers. Dit ondersteund door het enthousiasme wat de patiënten laten zien bij een cursus die niet ‘leuk’ bedoeld is, het is een cursus over het hebben van een leefstijlgerelateerde ziekte.

Wanneer overal enthousiasme wordt gecombineerd met genoeg patiënten aanbod, beschikbare trainers, een werving via brief en spreekkamer, een sterke coördinator met organisatietalent en met draagvlak bij de verwijzers lijkt er altijd wel een manier om PRISMA financieel mogelijk te maken, in ieder geval op kleine schaal. Structurele financiering zou het proces van implementatie wel sterk makkelijker maken. PRISMA zou daarmee op grotere schaal aangeboden worden.